Omgaan met jongeren in de overlevingsstand door Regie, Relatie en Reflectie
In onze samenleving ontstaat regelmatig spanning tussen de normen van de ‘burgerlijke’ cultuur en de ‘straatcultuur’. Vooral jongeren uit de straatcultuur zorgen op plekken zoals scholen, openbaar vervoer en in buurten vaak voor uitdagende situaties. Hoe kun je hen op een effectieve manier aanspreken? Het geheim ligt in de kracht van regie, relatie en reflectie.
Wat is straatcultuur?
Straatcultuur is een oppositiecultuur: een manier van leven die zich verzet tegen gevestigde normen en gezag. Jongeren in deze cultuur voelen zich vaak uitgesloten door de maatschappij en compenseren dit met een houding van onverschilligheid, bravoure en, soms, provocatie.
Veel jongeren binnen de straatcultuur komen uit gezinnen waar sociale of financiële problemen spelen. Ze ervaren vaak een gebrek aan respect en structuur, wat hun gedrag verklaart:
- Ze worden voor een deel ongefilterd door internet opgevoed
- Gezien worden en erkenning zijn cruciaal voor hen, maar worden vaak niet ontvangen.
- Hun behoefte aan structuur en duidelijke grenzen is groot, maar vaak ontbreekt dit in hun dagelijks leven.
De Drie R’s: Regie, Relatie en Reflectie
Een professionele aanpak vraagt om het toepassen van drie kernprincipes: regie, relatie en reflectie. Samen vormen ze een krachtige aanpak om jongeren uit de straatcultuur effectief te benaderen.
- Regie: Duidelijkheid en structuur bieden
Jongeren uit de straatcultuur gedijen beter in een omgeving met duidelijke regels en grenzen. Ze zoeken – vaak onbewust – naar iemand die leiderschap toont en hen laat zien wat wel en niet acceptabel is. Regie betekent dat je krachtig en duidelijk optreedt, zonder autoritair of persoonlijk afkeurend te worden.
Hoe zet je regie in?
- Stel duidelijke grenzen: Laat helder weten wat je verwacht en wat de consequenties zijn als daar niet aan wordt voldaan.
- Blijf consequent: Straatcultuurjongeren testen je geduld en grenzen. Houd vol en blijf consistent in je aanpak. Vooral als team.
- Straal zelfvertrouwen uit: Laat zien dat je controle hebt over de situatie en wees echt!
- Relatie: Op zoek naar verbinding
Hoewel jongeren uit de straatcultuur zich vaak presenteren als onverschillig of zelfs vijandig, hebben ze juist een grote behoefte aan erkenning en positieve aandacht. Zonder relatie is het bijna onmogelijk om hen te bereiken. Relatie gaat over het bouwen van vertrouwen en een persoonlijke verbinding.
Hoe werk je aan een goede relatie?
- Wees aanwezig: Laat zien dat je de jongere ziet en serieus neemt, ongeacht hun gedrag.
- Maak eerst contact: Begin bijvoorbeeld een gesprek zonder direct te corrigeren. Vraag hoe het met ze gaat of maak een oprechte opmerking over iets wat hen bezighoudt. Of gewoon groeten.
- Bied een eervolle uitweg: Als je corrigeert, zorg dat de jongere geen gezichtsverlies lijdt waar anderen bij zijn. Hou het privé.
- Wees geduldig: Relaties bouw je niet in één gesprek. Blijf investeren, ook als je in het begin weerstand ervaart.
Voorbeeld:
In plaats van: “Je hebt een grote mond,” zeg je: “Volgens mij is er iets belangrijks, ik wil naar je luisteren. Vertel?”
- Reflectie: Leer jongeren verantwoordelijkheid nemen
Reflectie is het derde en misschien wel meest uitdagende principe. Jongeren uit de straatcultuur zijn niet gewend om verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag. Door hen te laten reflecteren, help je hen om inzicht te krijgen in hun keuzes en de gevolgen daarvan.
Hoe zet je reflectie in?
- Stel open vragen: Vraag de jongere naar zijn of haar perspectief met herstelruimte. Bijvoorbeeld: “Wat gebeurde er eigenlijk?”
- Laat hen meedenken over oplossingen: Betrek de jongere bij het vinden van manieren om het gedrag te verbeteren.
- Gebruik korte evaluaties: Bespreek na een situatie wat goed ging en wat beter kan.
- Wees mild en eerlijk: Geef constructieve feedback zonder te beschuldigen of te veroordelen.
Voorbeeld:
In plaats van: “Dit mag niet, punt uit,” zeg je: “Wat kunnen we doen om dit in de toekomst te voorkomen? Wat kan ik anders doen en wat gaan jullie anders doen?”
De Balans Tussen Regie, Relatie en Reflectie
Een effectieve aanpak vraagt om een balans tussen deze drie pijlers:
- Zonder regie verlies je het overzicht en contact.
- Zonder relatie bereik je de jongere niet op een persoonlijk niveau.
- Zonder reflectie blijft het gedrag onveranderd en wordt de jongere niet geholpen om zelf verantwoordelijkheid te nemen.
Bij jongeren uit de straatcultuur kan deze balans extra uitdagend zijn. Ze accepteren correctie pas als er eerst een relatie is opgebouwd en je duidelijk regie toont. Alleen dan staan ze open voor reflectie.
Tot slot: Professioneel handelen vraagt om inzicht
Werken met jongeren uit de straatcultuur betekent niet dat je hun gedrag goedkeurt, maar wel dat je het begrijpt. Door de juiste combinatie van regie, relatie en reflectie kun je escalaties voorkomen en bouwen aan een omgeving waarin zowel jij als de jongere kan groeien.
Onthoud: Ga van ruis naar rust. Wat is jouw ervaring met het werken met jongeren in de straatcultuur? Laat het ons weten per mail
